Pytanie: Ktoś zacytował dwa wersety ze Śrimad Bhagawatam (Bhagawatapurany), jako dowód, iż wszystkie zapisy w tej książce, np. stwierdzenia dotyczące psychiki kobiet czy opis struktury wszechświata materialnego, są równie ważne. Wersety w przekładzie Śrili Prabhupady* brzmią następująco:
Całkowicie odrzucając wszelkie materialnie motywowane czynności religijne, ta Bhagawatapurana zachęca do poznawania najwyższej prawdy, którą pojąć mogą wielbiciele o czystych sercach. Ową najwyższą prawdą jest rzeczywistość, którą dla dobra ogółu odróżnia się od złudzenia. (1.1.2)
Wszystko, co pragniesz opisać jako odrębnie od Pana, staje się jedynie źródłem różnych nazw, form i skutków, które niepokoją umysł, targając nim jak wiatr niezacumowaną łodzią. (1.5.14)
Czy te wersety rzeczywiście potwierdzają zasadność opinii, iż wszystko, co zostało przekazane w Śrimad Bhagawatam – w tym opisy materialnego wszechświata oraz natury kobiet – należy przyjmować dosłownie?
Odpowiedź: Opinia ta nie jest dobrze przemyślana. Podaje też w wątpliwość, czy osoba, która ma takie zdanie, rozumie Śrimad Bhagawatam.
Pierwszy z wyżej przytoczonych wersetów (1.1.2) podkreśla, jak ważne jest dążenie do zrozumienia najwyższej prawdy. Odróżniając rzeczywistość od złudzenia, odradza materialnie motywowaną religijność, czyli karmamargę (karma-mārga, ścieżka działania dla korzyści). Użyty w tym wersecie termin prodżdżhita (projjhita, całkowicie odrzucona) implikuje również, że Śrimad Bhagawatam skupiające się wyłącznie na czystej bhakti (bhakti, oddanie, miłość do Boga) nie odnosi się nawet do ścieżki dżniany (jñāna, wiedza). W całym Śrimad Bhagawatam omawianych jest wiele zagadnień, które bezpośrednio lub pośrednio (anvayād itarataḥ) rzucają światło na temat główny (satyaṁ paraṁ) tego dzieła, co dodatkowo podkreśla jego szczególne znaczenie. Domeny takie jak psychologia i astronomia, choć też są tutaj omawiane, nie znajdują się w centrum zainteresowania. Nie wprowadzono ich po to, by rozstrzygać związane z nimi kwestie. Śrimad Bhagawatam opisuje naturę kobiet, aby podkreślić fakt, iż pociąg seksualny wywiera na każdego człowieka potężny wpływ, a zatem problem ten dotyczy również adepta duchowości. Purana ta zwraca także uwagę na to, że kobiety pomimo przeszkód społecznych, na przykład praw zakazujących im czytania świętych tekstów, mogą i tak osiągnąć ideał tej księgi: czyste oddanie. Omawiane dzieło zawiera też opisy struktury wszechświata, które mają na celu uwypuklenie tego, iż przejawiona materia jest māyā-guṇa-vibhūteḥ, czyli niezgłębioną, nieskończoną transformacją gun (guṇa, cecha, żywioł natury materialnej), a jednocześnie jest chwalebna jako śakti (śakti, energia) Boga, przejawiająca się w postaci jego mistycznej, godnej czci Wiśwarupy (viśvarūpa, Absolut w postaci kosmosu). [Wypowiadający się w piątej części dzieła] Śukadewa Goswami nie twierdzi, że jego opis wszechświata jest ostateczny. Co więcej – oznajmia coś wprost przeciwnego:
kāṣṭhāṁ manasā vacasā vādhigantum alaṁ vibudhāyuṣāpi puruṣaḥ
Nikt nie jest w stanie wyjaśnić ani doskonale wyobrazić sobie natury materialnego wszechświata, nawet w ciągu całego żywota Pana Brahmy. (5.16.4)
Drugi przytoczony na wstępie werset (1.5.14) mówi nam, że ścieżki karmy i dżniany, na które nacisk kładły wcześniejsze dzieła [autora Śrimad Bhagawatam] Wjasy, wywarły szkodliwy wpływ na społeczeństwo, gdyż mędrzec niewystarczająco uwydatnił w nich bhakti. Chodzi o to, że kiedy odpowiednio zaakcentuje się bhakti, teksty traktujące o karmie i dżnianie da się zrozumieć w kontekście tej pierwszej, dzięki czemu nabiorą wartości. Fragment ten nie popiera poglądu, że wypowiedzi Śrimad Bhagawatam na temat natury kobiet oraz struktury wszechświata obowiązują po wsze czasy.
Choć Prabhupada często mówił o Śrimad Bhagawatam w sposób mogący nasuwać wniosek, że wszystkie zawarte w tej księdze wypowiedzi są absolutne, a i w samej puranie nie brakuje stwierdzeń, które również by to sugerowały, wnikliwa analiza tekstu wskazuje, że tego rodzaju nauczanie ma swój cel. Jest nim obudzenie wiary w Śrimad Bhagawatam, aby wielbiciele traktowali je poważnie i studiowali bardzo wnikliwie, używając do tego całej swojej inteligencji. Takie studia pozwalają osiągnąć stan nisztha (niṣṭhā, stałość): bhaktir bhavati naiṣṭhikī. Kiedy zaś praktyka bhadżany (bhajana, czczenie) jest stała, możemy rozwinąć ruczi (ruci, smak), dzięki któremu łatwiej będzie odnaleźć drogę do celu.
Ów postęp wiąże się z wydobyciem sedna Śrimad Bhagawatam oraz wyeliminowaniem tego, co nieistotne. W dziele tym znajdują się elementy poboczne, ponieważ jest ono osadzone w kontekście puranicznym. Jego wydestylowaną esencję stanowi Czajtanjaczaritamryta. W księdze tej nie znajdujemy żadnych cytatów ze Śrimad Bhagawatam, które dotyczą psychiki kobiet bądź odległości Słońca i Księżyca od Ziemi. Informacji na te tematy nie zawierają też cztery wersety, które Śri Kryszna jako pierwsze wypowiedział do Brahmy i które uważane są za istotę Śrimad Bhagawatam. Przekonująca jest wobec tego sugestia, iż szczegóły dotyczące psychologii i astronomii nie są potrzebne dla postępu duchowego. Oprócz psychologii i astronomii, poszukiwanie sedna może również wiązać się z brakiem zainteresowania tymi fragmentami tekstu, które nie są użyteczne w procesie kultywowania ruczi. Na zaawansowanych etapach [rozwoju duchowego], podczas studiowania tekstu czytelnik może pomijać kwestie dotyczące tych uczuć w krysznalili (kṛṣṇa-līlā, transcendentne rozrywki Kryszny), które nie korespondują z rozbudzoną w nim bhawą (bhāva, nastrój). W Dżajwadharmie widzimy, że Wradżanatha, który rozwinął bhawę prijanarmasakhy (priya- narma-sakha, przyjaciel Kryszny związany z jego najbardziej poufnymi zabawami), przestał uczestniczyć w rozmowach na temat mańdżaribhawy (mañjarī-bhāva, nastrój służek-przyjaciółek Radhy), ponieważ nie korespondowały z jego nastrojem.
Postęp wiąże się z odrzucaniem rzeczy starych i przyjmowaniem nowych. Na pewnym etapie rozwoju duchowego jesteśmy nauczani, że święte pismo jest absolutne. Kiedy zaś naprawdę zrozumiemy, dlaczego kwestia ta jest tak podkreślana, odkryjemy między wierszami tekstu jego prowizoryczną, warunkową naturę. Życie duchowe nie jest dla ludzi małego ducha ani dla tych, którzy w imię podążania za autorytetem boją się używać własnej inteligencji. Bądź przygotowany na zmianę i wiedz, że studiowanie pisma wymaga pełnego wykorzystania własnego intelektu. Delikatne serce trzeba wzmocnić głową, a następnie – mając już silne serce, które przekracza rozum – udać się w daleką drogę.
Prabhupada nauczał nas, że jego ruch jest pariwarą (parivāra, rodzina) Thakury Bhaktiwinody. Polecił nam także, abyśmy przyjęli śikszę (śikṣā, nauki) od B.R. Śridhary Rakszaki Maharadży, jeśli po odejściu jego samego poczujemy taką potrzebę. Niektórzy jej nie poczuli, co już samo w sobie może być poważnym problemem. Śridhara Maharadża mówił nam, że powinniśmy przeczytać Śri Krysznasanhitę Bhaktiwinody Thakury. Autor wyjaśnia w niej względność sakralnego tekstu – różnice zachodzące między tematami poruszanymi w pismach, nad którymi ludzki rozum jest w stanie zapanować, a tymi, które są poza jego zasięgiem. Psychologia i astronomia należą do pierwszej kategorii.
Krysznadasa zapytał kiedyś Prabhupadę, dlaczego istnieje rozbieżność między poglądami na temat Księżyca i innych planet zawartymi w Śrimad Bhagawatam, a tymi wyrażanymi przez współczesnych naukowców. Ten odpowiedział:
Te rzeczy nie są aż takie ważne. Nie możemy marnować czasu na te nieistotne kwestie. [WBhagawatam] znajdują się niekiedy wyjaśnienia alegoryczne. Wiele rzeczy nie zgadza się z tak zwaną współczesną nauką, ponieważ są objaśnione w taki [a nie inny] sposób. Ale czyż mamy gwarancję, że współczesna nauka ma rację? Nas interesuje świadomość Kryszny. Nawet jeśli pomiędzy współczesną nauką a alegorycznym wyjaśnieniem w Śrimad Bhagawatam zachodzi pewna różnica zdań, musimy wydobyć sedno Śrimad Bhagawatam i wykorzystać je dla naszego wyższego dobra, nie zaprzątając sobie głowy racją współczesnej nauki bądź alegorycznym wyjaśnieniem czasem przedstawianym w Śrimad Bhagawatam. (List z 7.11.1972 r.)
Prabhupada tłumaczy tutaj, że literalne przyjmowanie objaśnienia materialnego wszechświata, które znajduje się w Śrimad Bhagawatam, nie jest istotne dla naszego życia duchowego. Doprawdy, całe to objaśnienie jest mało ważne.
29. listopada 2001 r.
Swami Tripurari
źródło: swamitripurari.pl
* Śrīmad Bhāgavatam, His Divine Grace A.C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada, Bhaktivedanta Book Trust 1972-77, ISBN 84-86883-07-5.
(wyświetleń: 344)
